Psikoloji testi nedir?

​

Psikoloji testi, psikolojik ölçümler yapmak amacıyla tasarlanmış, herkes tarafından standart şekilde kullanılabilen her tür testi, envanteri, soru listesini, ölçeği, çizelgeyi, cetveli ve anketi içerir. Psikolojik testleri kısaca davranış örneklerinin standart ve objektif ölçümü olarak tanımlayabiliriz.

​

Psikolojik testlere katılanların fiziksel özellikleri değil de psikolojik özellikleri ölçüldüğü için, psikolojik testlerin uyarıcılarına veya maddelerine verilen yanıtlar, katılımcıların düşünceleri, inançları, tutumları ve duygularını yansıttığı kabul edilir.

 

Cronbach, psikoloji testlerinin diğer amaçlarını ise  tanı, sınıflama, yordama ve araştırmalarda nesnel ver toplama olarak sayar.

 

Psikoloji testlerinin ve ölçeklerinin türleri nelerdir?

 

1. Yetenek testleri

 

Eğer amacımız kişilerin bilişsel ya da akademik yetenekleri konusunda bilgi toplamak ve gelecekteki durumları konusunda tahminde bulunmaksa yetenek testlerini kullanırız. Bu psikolojik testler farklı yaş grupları için farklı biçimlerde hazırlanabilecekleri gibi, genel konularda da (genel yetenek testleri), belirli konularda da (özel yetenek testleri) veya farklı yetenek testleri olarak hazırlanabilir.

​

Bu testler genellikle öğrencilere rehberlik etmek ve kendi becerilerine elverişli derslere, programlara, mesleklere yöneltmek ya da öğrencinin test edilen konularla ilgili bir adaptasyon sorunu yaşayıp yaşamadığı görebilmek için de yapılabilir.

 

2. Zeka testleri

​

Bir bireyin sorunları çözme, değişen koşullara uyum sağlayabilme, soyut düşünebilme ve yaşadıklarından deneyim kazanabilme potansiyeli olarak tanımlanabilen zekayı ölçmek için kullanılır.

​

3. Kişilik testleri

​

Kişilik testlerini, nesnel psikolojik testler ve projektif psikolojik testler olarak  iki farklı şekilde düşünebiliriz.  Kişilik testleri, kişilik özelliklerinin ve psikolojik belirtilerin ölçümüyle ilgili testleri ve  duygudurum, düşünce, davranış ve güdülenmeyle ilgi ve tutumları da içerir.

 

Psikolojik testlerin özellikleri

​

1. Standardizasyon:

​

Psikolojik testlerin uygulanmasının ve değerlendirilmesinin her katılımcı için sabit kurallara bağlı olması gerekir. Eğer bu koşullar sağlanmışsa, bu psikolojik testlere, standart testler diyebiliriz. Bir psikolojik testin standart olmasının en önemli nedeni ise karşılaştırılabilir olmasıdır; test sonuçlarını karşılaştırdığımızda, aradaki farklılıkların sadece kişisel farklılıklardan kaynaklanmasını isteriz, testin kendisinden değil. Dolayısıyla testlerin aynı koşulda, aynı işlemlerle yapılması gerekir.

​

Bunu sağlamanın bir yolu, uygulanacak psikoloji testi konusunda bir yönerge oluşturmaktır. Bütün katılımcılar bu yönergede yazılı kurallara uymaya çalışır. Böylelikle psikolojik test standartlaşmış olur.

 

2. Normlar:

 

Eğer amacımız psikolojik testleri karşılaştırmaksa, bu karşılaştırmanın hangi temellerde olacağı konusunda normlar meydana getiririz. Psikolojik test normları, psikolojik testle karşılaştırmak istediğimiz niteliğin, temsili bir örneklemde nasıl dağıldığını da gösterir. Bu sayede psikoloji testi uyguladığımız popülasyonda ortalamanın ne olduğunu bilir, değerlendirmemizi buna göre yaparız.

​

Burada unutmamamız gereken kritik nokta, norm çalışmasını, psikolojik testi uygulayacağımız popülasyonu her yönden, örneğin yaş, cinsiyet, ekonomik düzey vs) başarılı bir şekilde temsil edecek bir örnek üzerinde oluşturulmasıdır.

 

Aklımızda olması gereken ikinci bir nokta ise, psikolojik test için uygun olduğuna inanılan normlar zamanla güncelliğini yitirebilir. Örneğin eğitim sistemi değişebilir, eskiye nazaran daha az ezberci, daha fazla fikir üzerine tartışmaların öncelendiği bir sistem gelebilir ve bu sistemde yetişen kişilerin özellikleri, uygulanacak psikolojik testin normlarına göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle psikolojik testler ara ara revize edilebilir.

 

3. Güvenilirlik

 

Psikoloji testinin ne kadar güvenilir olduğunu katılımcıların farklı zamanlarda aldıkları puanların tutarlığıyla ölçebiliriz. Bizim için önemli olan psikolojik testi her defasında aynı ölçüyü yaptığından emin olmaktır. Psikolojik testlerin güvenilirliğini ölçen bazı istatiksel güvenirlik türleri bulunur; “tekrar test güvenilirliği”, “eşdeğer formlar güvenirliği” “iki-yarım güvenirliği” ya da “iç tutarlığı” ve “puanlayıcılar arası güvenlik” diye bilinir.

 

4. Geçerlik

 

Psikolojik testin ölçmeyi planladığı unsuru başarıyla ölçme derecesi, o psikolojik testin geçerliğini gösterir. Sonuçları soruları, derecelendirmeleri vs bazı ölçümler yapmak için bir araya getiririz ve sonucunda muhakkak bazı puanlar toplarız. Ancak bu puanların, psikolojik testle ölçmek istediğimiz noktayı ne dereceye kadar ölçebildiği bir psikoloji testi geçerli kılan asıl noktadır. Dolayısıyla bir psikolojik testin geçerli olması, en az güvenilir olması kadar önemli sayılır.

 

Bir psikolojik testin başka başka hedeflere yönelik olarak farklılaşan geçerliliklerinden bahsedebiliriz: örneğin nasıl göründüğü, neleri kapsadığı, konsepti, harici ölçütlerle bağlılığı.

​

Psikolojik Testlerin tarihi

 

1. Antik Çağda Psikolojik ölçme

 

Psikolojik ölçmelerle ilgili ilk uygulamalar milattan önce ikin binli yıllara dayanır. Çin hükümetine başvuran kişiler arasında seçim yapmak için kullanılan bu testler sayesinde seçilenler maaşların yanı sıra başarılarına göre verginde de muaf sayılmışlardı. Müzik, arkeoloji, binicilik, yazma, edebiyat, coğrafya, tarım, askeri strateiler gibi çok çeşitli alanlarda yapılan bu testler ayrıca sosyal yaşam ve toplumun ritüelleri ve törenleri ile ilgili bilgi ve becerileri de kapsıyordu.

 

Bu testlerde katılanlar cevaplarını iki kopya halinde oluştururdu. İki hükümet görevlisi bu yanıtları kendilerinde okur, en sonunda ise bir başka hükümet görevlisi iki farklı kişinin verdiği puanlar üzerinde uzlaşma sağlardı.

 

Çin’de başlayan bu test sistemi, bugün kullandığımız psikolojik test sistemlerinin de temelini oluşturuyor. Her ne kadar bu testler Çin’de bin yıllarca uygulanmış olsalar da, tarih boyunca neredeyse her zaman katılımcılar hep erkek

olmuştur.

 

2. On sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda psikolojik ölçme

 

Charles Darwin, Türlerin Kökeni adlı eserinde, bireyler arasındaki farklılıklara dikkat çekmiş, kuzeni Francis Galton ise bireyler arasındaki farklılıkların miktarını belirlemeye çalışmıştır.

 

1879 yılına gelindiğinde ise Wilhelm Wundt ilk deneysel psikoloji laboratuvarını açar. Wundt ve yardımcıları, tepki zamanı, algı, dikkat uzamı gibi farklı faktörleri uygulayarak, insanlara dair özelliklerin betimlemelerini formülleştirebilmek için çalışır.

 

Wundt’u öncüllerinden ayıran kritik nokta ise bireysel benzerliklere yönelmiş olmasıdır. Bir diğer önemli nokta ise Wundt’un, testlerin geçerliliğini maksimize edebilmek için harici faktörleri kontrol altına almak için çabalamasıdır. Bu sayede ölçümleme yaptığı unsurların harici faktörlerden değil de bizzat kişiler arası farklılıklardan kaynaklandığını bulgulayabilmektir.

 

Wundt’un öğrencilerinden biri olan James McKeen Cattell, Galton’un düşüncelerinden etkilenmiş ve onun izinden giderek doktora tezinde tepki zamanındaki bireysel farklılıkları araştırır. Cattell, ayrıca “zeka testi” kavramını ilk kullanan kişidir. . Amerika’da zekâ testlerinin uygulanması ve geliştirilmesinde Cattell’in önemli bir yeri bulunur.

James Mckeen Cattel, ayrıca, Psychological Review, Science, American Men of Science gibi yayının yanında Psikoloji Birliği’nin kurulmasında da baş rolü oynamıştır.

 

3. Yirminci yüzyılda psikolojik ölçme

 

David Wechler, 1939 yılında yetişkin zekasını ölçmek için bir psikoloji testi geliştirir. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise grup zeka testleri yaratılmış ve askerlere uygulanmıştır. Çoktan seçmeli sorular ilk kez bu testlerde kullanılır. Bu testlerin amacı zeka yönünden orduya uygun olan ve olmayan kişileri karşılaştırabilmektir.

 

Robert Woodwortg ve meslektaşları ise askerler Bireysel Veri Kağıdı adındaki psikolojik testi geliştirdilerse de bu test uygulanmadı. Ancak bu testin siviller için olan  farklı bir versiyonu, Woodwoth Pyschoneurotic Inventory tasarlandı ve ilk öz bildirim testi olarak tarihteki yerini aldı.

​

​