“Bir çocuğa değer verilmemesi, onu kendine özgü hakları olan özerk bir varlık olarak tanımama anlamına gelir. Çünkü, bir insana değer vermek, onun gerçeklerini anlamaya çalışmak ve onu olduğu gibi benimseyebilmektir. Ama birçok kişi diğer insanlara değer verdiği sanısıyla aslında kendi narsist ihtiyaçlarına doyum sağlar.”
Engin Geçtan, İnsan Olmak
William James’e göre özsaygıyı zaruri bir insan ihtiyacı olarak görmeliyiz. Kendimize saygı beslemeden, benliğimizi ortaya koyabilmemiz mümkün olmaz.
Özsaygı, toplumsal olarak da değerli bir özelliktir; çevremizde özsaygısı yüksek insanları görmek isteriz. Birçok araştırmaya göre, özsaygısı yüksek insanlarla tanıştığımızda onları daha olumlu görüyoruz.
Ancak çoğunlukla özsaygı ile narsisizmi birbirine karıştırıyoruz.
Bunun nedeni şu, narsist kişiler de özsaygısı yüksek insanlar gibi davranıyorlar.
Peki arasındaki fark ne?
Benliğimize sağlıklı bir şekilde saygı duyduğumuzda, kendimizi değerli hisseder ve yetkinliğimize inanırız; başkalarıyla samimi, anlamlı bağlantılar ararız. Ama, önemli bir fark; kendimizi başkalarından üstün görmeyiz.
Bunun aksine; yüksek özsaygısı olan bir insanmış gibi davranan narsistin, aslında düşük özsaygısı olabilir. Yine de diğerlerinden üstün olduğuna inanır. Hayatında eşitlik diye bir anlayışın yeri yoktur; diğerleri ondan ya üstündür ya da aşağıdadır.
Özsaygılarını nasıl besledikleri konusunda ise büyüklenmeci narsistler ve kırılgan narsistler farklılaşır.
Kırılgan narsisizm ve büyüklenmeci narsisizm arasındaki farkları incelediğim bir yazıda; özsaygının kaynağı hakkında şöyle yazmıştım:
“Büyüklenmeci narsistler kendileriyle ilgili olumlu verileri filtrelemeleri ve olumsuz verileri görmezden gelmeleri sayesinde özsaygılarını güçlü kılarlar. Bu nedenle nispeten daha mutludurlar.
Kırılgan narsistlerin ise, içe dönüklükleri ve olumsuz verilere yönelik hassasiyetleri nedeniyle genel anlamda mutluluk düzeyleri düşüktür. Sürekli onaylanma ihtiyaçları özsaygılarını dalgalı yapar. Depresyona kapılma eğilimleri daha yüksektir.”
Yani büyüklenmeci narsistler, özsaygılarını beslerken, çevresindeki insanların kendilerine yönelik olumsuz duygu ve düşüncelerine duyarlı olmazlar.
Ancak kırılgan narsistler, çevresindeki insanların sözlerine ve davranışlarına karşı aşırı duyarlıdırlar. Sürekli sevilmek, saygı duyulmak, fark edilmek ve onaylanmak talebiyle yaşarlar.
Bazı araştırmacılara göre bu koşullu özsaygı, çocukluğumuz sırasında ebeveynlerimizin bize yönelik yaklaşımları sonucu ortaya çıkar. Sadece başardıkları ve hak ettikleri konularda övülen çocuklar özsaygı geliştirirken, yoğun baskı hisseden veya başarılı hissetmedikleri konularda övülen çocuklar koşullu özsaygı geliştirmeye daha meyilli olurlar.
Psikolojik testler bölümüne özsaygımızın ne kadar koşullu olduğunu ölçmek amacıyla 12 soruluk bir ölçek koydum. Dileyen arkadaşlarım bu teste katılabilirler.
Ancak bu testi uygularken bir noktayı unutmamamız gerekiyor.
Nasıl ki her özgüveni yüksek kişi narsist değilse, özsaygısı çevresindeki insanlara göre dalgalanan her insan da kırılgan narsist değildir.
Narsisizmin en ayırıcı özelliği, kendimizi diğer insanlardan üstün görüp görmediğimizdir.
Alıntılar
Scott Barry Kaufman - Why Do People Mistake Narcissism for High Self-Esteem?
Lisa Firestone - Self-Esteem Versus Narcissism
Berit Brogaard - Vulnerable Vs Grandiose Narcissism: Which Is More Harmful?
Dilay Erdoğan - Hangi Narsizm? Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsizmin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Gözden Geçirme
