Ana fikir: Kişiliğimiz esneyebilir, ancak bu esnemeyi kendi irademizle kontrol edebilmemiz zordur. Çevremizi ve alışkanlıklarımızı değiştirerek kişiliğimizin adaptifliğinden faydalanmayı umut edebiliriz.
Kişiliğimizi, doğumumuzdan bugüne sürekliliği olan, değişmez bir bütün olarak görürüz. Her an onunla yaşadığımız için nasıl değiştiğini kolay kolay fark etmeyiz.
Oysa bir görüşe göre, yaş aldıkça daha kontrollü, daha farkında, daha sorumluluk sahibi, daha makul oluruz.
Bir başka görüşe göre bizi değiştiren sosyal rollerimizdir; eş olmak, ebeveyn olmak, çalışan olmak, lider olmak, aktivist olmak gibi sosyal roller kişiliğimizde değişimlere yol açabilir.
Kişiliğimiz adaptiftir, yani çevreye ve duruma göre
esneyebilir.
Örneğin iş yaşantısıyla ilgili yapılan araştırmalarda, daha bağımsız olan ve insiyatif alan çalışanların, bu süreçte daha olumlu kişilik değişimleri geçirdikleri bulgulandı.
Geleceğini belirsiz hisseden ve sadece kuralların uygulandığı işlerde çalışanların ise olumsuz (nevrotik) özellikleri artabiliyor.
Yani kişiliğimizin değişebildiği kesin, asıl merak ettiğimiz, onu kendi irademizle değiştirip değiştiremeyeceğimiz.
Bu konu hakkında her yıl binlerce kitap çıksa da, güvenilir araştırma sayısı az ve kimse kesin bir şey söylemiyor.
Ancak şu kesin: Kişiliğimizi değiştirmek istiyorsak, buna uygun çevreyle sarmalanmamız şart.
Yani çevremizi istediğimiz değişime uygun hale getirip, kişiliğimizin adaptifliğinden faydalanmayı umut edebiliriz.
Örneğin irademizi sakatlayan alışkanlıklardan kurtulabiliriz. Bize kötü gelen insanlardan uzak durabiliriz. Motive olmamızı sağlayan kitapları okuyabiliriz. Küçük küçük olsa da, özkontrol duygumuzu güçlendirecek adımlar atabilir, bu adımları günbegün kayıt altında tutabiliriz.
Genetik, ekonomik ve sosyal faktörler de önemli olduğu için, büyük değişimleri gerçekçi bulmuyorum. En azından sık karşılaşmadığımıza eminim.
Ancak bu, irademizle başaracağımız küçük değişimlerin önemsiz olduğu anlamına gelmiyor. Mentalitemizdeki bir değişim bile hayatımızı dramatik bir şekilde etkileyebiliyor.
Örneğin, kişiliğin esneyebilir olması, kişiliğiyle lanetlenmiş olduğuna inanan milyonlarca insanın, daha yaşanabilir bir hayata adım atması için güç veriyor.
Belki arzuladıkları mükemmelliyete erişemiyorlar. Ama başladıkları yerden de fersah fersah ileride yaşıyorlar.
