Sorunlarımızın kaynağı olarak bir kişiyi seçmenin ve sorumluluğu onun üzerine yıkmanın ferahlatıcı bir etkisi olsa da, ebeveynler için asıl faydasının kontrol duygusu olduğu anlaşılıyor.
Ebeveynler, her farklı davranışını lanetleyerek çocuğu hizaya sokabilir, hatta onu lanetli göstererek diğer çocuklar üzerinde hakimiyet sağlayabilirler.
Dahası, uydurdukları / inandıkları aile hikayelerini de kontrol edebilirler. Aslında çok daha sağlıklı ve başarılı bir ailedirler ama işte şu günah keçisi her şeyi bozuyordur. Onun varlığı mükemmel olamama sebepleridir ama evlattır işte, atamazsın.
Bu kontrol duygusu öyle taşkın bir hale gelebilir ki, ebeveynler kendilerini rahatlatmak için en ilgisiz konuda bile günah keçisi kartını kullanabilirler.
En bariz, alakasız örneği ele alalım: deprem olmuştur ve ev yıkılmıştır ve anne şöyle der: “Ayşe ne zaman bize gelse kesin kötü bir şey oluyor, bak bu sefer de deprem oldu.”
“Ahmet doğduğundan beri işlerimiz rast gitmiyor. Önce eşim işini kaybetti, şimdi de be hasta oldum.”
Peki bireyi, grubu, hikayeyi hatta doğa olaylarını bile kontrol etmemize fırsat sağlayan günah keçilerini nasıl seçiyoruz? Dört faktör önemli:
1. Asi ve dirençli olan: Sözlü şiddet, güç dengesizliğinden beslenir. Ebeveynlerin uyguladığı plan ve programa uygun davranmayan, direnç gösteren çocuklar itilebilir ve yalnızlaştırılabilirler. Bu yalnızlaştırma safhalarından biri de günah keçisi ilan edilmeleridir.
2. Duygusal olan: Sözlü şiddet, uygulayanın güçlü hissetmesini sağlar. Kurbanın duygusal tepki vermesi, şiddet uygulayanı güçlü hissettirir. Dolayısıyla duygusal dışavurumları daha belirgin olan çocuğa daha fazla sözel şiddet uygulanabilir. Genellikle “çocuk bu duygusallıkla gerçek hayatta rekabet edemez, onu gerçek dünyaya hazırlıyorum.” ifadesiyle ussallaştırılır.
3. Aykırı olan: Çocuk, yetiştirilme stiline rağmen anne babasından ve kardeşlerinden aykırı davranıyorsa, bütün olumsuzlukların nedeni olarak görülebilir.
4. Hatırlatıcı olan: Günah keçisi seçimlerindeki bir diğer unsur ise çocuğun, sülaledeki sevilmeyen birine benzetilmesinden kaynaklanır. Örneğin baba evi terk etmişse ve en küçük çocuk da onun gibi uzun boylu ve siyah saçlıysa, babanın özellikleri de yansıtılabilir; “aynı babası gibi, o da sorumsuzdu.”
Eğer aileniz tarafından günah keçisi seçildiğinizi düşünüyor ancak nedenini bulamıyorsanız belki bu dört faktör size yol gösterebilir.
