Stigma: ahlaki anlamda kötü görülen kişilerin bedenlerine kazınmış işaret, leke, damga.
Stigmatizasyon: bir kişiye veya bir gruba karşı itibarsızlaştırıcı, gözden düşürücü, aşağılayıcı, hor görücü bir tavır veya negatif davranış sergileme, olumsuz etiketleme, damgalama.
Destigmatizasyon: bir kişinin, grubun ya da durumun üzerine damgalanmış olumsuz yargıları ortadan kaldırma süreci.
Dijital çağda ayrımcılığa karşı destigmatizasyon içerikleriyle sık sık karşılaşıyoruz.
Örneğin sinema sektöründe kadın yönetmenlere daha fazla yer verilmesi için, güzellik endüstrisinin tektipleştirici değil de daha farklı modellerle çalışması için veya down sendromlu bireylerin toplum tarafından daha fazla kabul görmesi için kampanyalar yapılıyor.
Geçmişten getirdiğimiz önyargılar ve ayrımcılık nedeniyle bozulan dengeleri bu içerikler vasıtasıyla biraz olsun düzeltmeye çalışıyoruz.
Gayet doğal ve biyolojik bir durum olduğu halde hakkında konuşulması dahi ayıp sayılan menstrüasyon için de durum farklı değil.
Birçok birey, grup, hatta kurum bu lanetlemenin ortadan kalkması için farkındalık yaratmaya çalışıyor.
Aralarında en hoşuma gidenlerden biri, menstrüasyonun doğallığı hakkında yapılan bir tasarım yarışmasıydı.
İki sene önce McKinsey’in sponsorluğunda düzenlenen ve sloganı “End the stigma. Period.” olan yarışmanın amacı menstrüasyon ile ilgili sosyal “lanetlemelere” gönderme yapan hizmet, ürün veya kampanyalar tasarlamaktı.
Katılımcılar, “babalar için menstrüasyon akademisi” veya “kız çocukları için menstrüasyon kart oyunları" gibi yaratıcı ürün ve hizmetler geliştirdiler. Ancak birinciliği tuvalet kağıdı şeklinde oluşturulmuş yumuşak pedlerden oluşan “Pad Paper” kazandı.
Pedlerin, tuvalet kağıtları gibi doğal ve biyolojik bir ihtiyacı karşıladıkları halde çoğu ülkede lüks tüketim vergisine konu olmasına odaklanan ürünün açıklaması şöyleydi:
“Menstrüasyon doğal bir süreçtir. Diğer tuvaletlere gitme nedenleri kadar doğal. Ancak tuvalet kağıdı temel bir ihtiyaç olarak görülürken pedler dünyanın her yerinde mücevher ve şarap gibi lüks tüketim vergisine konu oluyor.
Kanamak bir lüks değildir.
Menstrüasyonu da diğer tuvalet ziyaretleri kadar normalleştirmek için size Pad Paper’ı sunuyoruz."
Bu bireysel ve grupsal kampanyalar ve içerikler kaçınılmaz olarak beraberinde tartışmaları da getiriyor. Tartışmak, gündemde kalabilmek önemli. Ancak sadece gündemdeyken değil, normal zamanlarda da konuşmalıyız.
Geçen gün Ceyda Düvenci'nin paylaşımı sonrasında alevlenen tartışmalara istinaden Evrim Ağacı'nın yayımladığı güzel mesajı burada paylaşmak istiyorum:
"İşte bu kavgalar tekrar tekrar verilmesin diye, gündem *olmayan* zamanlarda da seksten, reglden, penisten, vajinadan, vs. bahsediyoruz. Baş ettiğimiz her türlü zorbalığa rağmen, doğal/normal olanı normalleştirmek için."
Alıntılar:
McKinsey & Company: How McKinsey Design is helping destigmatize menstruation
Evrim Ağacı: 20.01.2021 tarihli tweeti
