İnsanların tek eşli olup olmadıkları sıklıkla tartışılır. Evrimsel psikoloji bu soruyu yarar – zarar analiziyle açıklamaya çalışır. Bu açıklamaya göre tek eşliliğin evrimsel açıdan en önemli avantajı ve dezavantajı şunlardır:
a. Erkek için avantajı ; çocuğun başkasından olma ihtimali daha zayıftır. Dolayısıyla erkek başka bir erkeğin çocuğuna yatırım yapma riskini azaltmış olur.
b. Kadın için avantajı; kaynaklara kolay erişimi olmayan kadın, eşinin başka bir kadına veya başka bir kadının çocuğuna yatırım yapma riskini azaltmış olur.
Tek eşliliğin hem kadın hem de erkek için en büyük dezavantajı ise ilişki bittiğinde boşa giden vakit ve emek yatırımıdır. Bu büyük dezavantajı önlemek için insanlar -çoğunlukla bilinçsizce- bazı “elde tutma stratejileri” geliştirirler.
Bu stratejilerden bazıları fayda odaklıdır. Yani hediyelerle, iltifatlarla, hastalıkta ve sağlıktaki bakımlarla, güvenlikle vs beraberliği karşımızdaki insan için o kadar faydalı hale getiririz ki bu sayede partnerimiz bizden ayrılmaz.
Bazıları ise zarar odaklıdır. Tehditle, şantajla, korkutmayla, özsaygısını dibe vurarak ayrılığı karşımızdaki insan için o kadar maliyetli bir hale getiririz ki, bu sayede partnerimiz bizden ayrılmaz.
Journal of Social and Personal Relationships’te yayımlanan bir makale eşleri üç ana gruba ayırıyor:
1. Gevşekçe elde tutanlar
Bu gruba giren kişiler fayda odaklı ve zarar odaklı stratejileri çok nadir seçerler. Genellikle uzun soluklu evliliklerde kişilerin birbirlerine ve evliliklerine duydukları güçlü güven sonrasında ortaya çıkabilir. Ayrıca duygusal olarak kopukluk yaşayan kişiler de bu gruba girerler; yapılan araştırmalar, eşleriyle daha az fiziksel temasta bulunan kişilerin fayda odaklı ve zarar odaklı stratejileri daha nadir seçtiklerini göstermiştir.
2. Karşılıklı faydayla elde tutanlar
Bu gruba giren kişiler sıklıkla fayda sağlayan stratejiler geliştirip ilişkiyi her iki taraf için de daha verimli hale getirmek için çabalarlar.
Genellikle yüksek özsaygıya sahip, ilişkilerinden tatmin olmuş kişiler ve ilişkisine değer veren ancak sadakatsizlik korkusu tarafından esir düşmemiş kişiler bu gruba girerler.
3. Yorucular
Bu gruba giren kişiler hem fayda odaklı hem de maliyet odaklı stratejileri yoğun olarak kullanırlar. Örneğin bir yandan yoğun bir ilgi gösterirken, diğer yandan tehdit ve şantaj taktiklerini kullanabilirler. Ayrıca genellikle fayda odaklı stratejiler yürütürlerken kendilerini -ve ilişkilerini tehdit altında hissettiklerinde zarar odaklı taktiklere başvurabilirler. Genellikle samimiyet sorunları vardır ve özellikle çocuk sahibi olduktan sonra bu stratejileri kullanma yoğunlukları artabilir.
Sonuç olarak elde tutma stratejileri kişinin özsaygısından, sahip olduğu / erişebildiği kaynaklara, ait olduğu kültüre ve hissettiği tehdit algısına kadar farklı unsurlara göre değişkenlik gösterir.
Bir daha partnerinizin neden sizi toplum içinde sürekli aşağılamaya çalıştığını veya olur olmaz iltifatlara boğduğunu merak ederseniz, belki de yanıtın uyguladıkları elde tutma stratejisinde gizli olduğunu bulabilirsiniz.
Yazan: Emre Özarslan (Huzursuz Beyin)
Alıntılar: Guilherme S. Lopes, Todd Shackelford - Disengaged, exhaustive, benevolent: Three distinct strategies of mate retention
Instagram: https://www.instagram.com/huzursuz.beyin/
Facebook: https://www.facebook.com/huzursuzbeyin/
Twitter: https://twitter.com/huzursuz_beyin
