GÄ°RÄ°Åž
​
Kitap, ünlü blogger ve yorumcu Andrew Sullivan'ın "Bir Zamanlar Ben de Ä°nsandım" adlı makalesinden bir cümle ile baÅŸlıyor:
​
"Sonu gelmez haber, dedikodu ve görsel bombardımanı bizi manik bilgi bağımlılarına çevirdi. Ben çöktüm, sizi de çökertebilir."
​
Yazarın basit bir iddiası var: yeni teknolojilerin, zamanımızı anlamsız ve tatsız hale getirdiÄŸini iddia ediyor. Buna raÄŸmen onları kullanmadan edemiyoruz çünkü bağımlılık yaşıyoruz.
​
Önemli: Herhangi bir teknolojik ürüne tek başına bakmamalıyız. Teker teker baktığında hepsi güzel icatlar. Ama toplamda bizi mahvediyorlar:
"Bunlar yüzünden zaman o kadar çok ufak parçalara bölünüyor ki anlam ve amaç dolu bir hayat için gerekli odaklanma haline imkan kalmıyor."
Peki şu konuda haksız mı?
"BirçoÄŸumuz Facebook'a veya Instagram'a arkadaÅŸlarımızla irtibatta kalmak için kaydolduk. Ama onlarla aynı masadayken bile konuÅŸmuyoruz."
Üstelik toplamda saÄŸlığımızı nasıl etkiledi? Dikkat çekmek üzerine kurulmuÅŸ sanal dünyalardan saÄŸlığımız nasıl etkilenir? Zorbalığın, hakaretlerin, kötü imajların, sonu gelmez son dakikaların, suçlamalarla dolu bir dünya neden bizi bu kadar etkileyebiliyor?
ÇoÄŸu insan sosyal medya kullanımından rahatsız. Ama durduramıyor.
Cal Newport kitabını bu noktada iÅŸe yarayacağını söylüyor. Çünkü ona göre ihtiyacımız olan ÅŸey teknolojileri bırakmak deÄŸil: bir kullanım felsefesi oluÅŸturmak.
Adını: "Dijital Minimalizm" koymuş.
Thoreu'dan örnek vererek bitiriyor bölümü. Etkileyici bir bitiÅŸ:
“Sayısız insan, sessiz bir ümitsizliÄŸin hakim olduÄŸu hayatlar sürüyor. Gerçekten baÅŸka seçenekleri olmadığını düÅŸünüyorlar. Oysa uyanık ve saÄŸlıklı ruhlar, güneÅŸin pırıl pırıl doÄŸduÄŸunu hatırlarlar. Önyargılarınızdan vazgeçmek için hiçbir zaman geç deÄŸildir."
Ve bizi kitabın sonraki üç bölümüyle tanıştırıyor:
​
1. Eşitsiz Silahlanma Yarışı
2. Dijital Minimalizm
3. Dijital Temizlik
1. BÖLÜM
- eşitsiz silahlanma yarışı -
​
Bölümün bence çok önemli bir ana fikri var:
"Tembel olduÄŸumuz için deÄŸil, beyinlerimizle oynandığı için dijital dünyayı azaltamıyoruz."
Newport'a göre milyar dolarlık araÅŸtırmaların ürünü olan dijital unsurlar duygularımızı ve davranışlarımızı kontrol etmede her gün giderek güçleniyorlar. Ä°steediÄŸimiz halde daha sık kullanmaya zorluyorlar bizi. Üstelik en deÄŸerli faaliyetlerden bizi ayırarak yapıyor bunu.
Bu güce nasıl ulaÅŸtılar?
Aptal mıyız? Bağımlılara bakalım: baÅŸarılı profesyoneller, parlak öÄŸrenciler, sevgi dolu anne, babalar.
Yani konu zeka gücümüz, entelektüel durumumuz, irademiz deÄŸil.
Bu platformların içeriÄŸinde gizli.
Bağımlılık yaratmak üzerine kuruluyorlar.
Amerikalı Komedyen Bill Maher ÅŸöyle diyor:
“Sosyal medya sektörünün kodamanları, daha iyi bir dünya için çalışan iyi niyetli bilgisayar kurtları ayağına yatmaktan vazgeçip, çocuklara bağımlılık yapıcı ürünler satan bisiklet yaka tiÅŸört giymiÅŸ tütün tacirlerinden baÅŸka bir ÅŸey olmadıklarını kabul etseler iyi olur artık. Çünkü ÅŸu gerçekle artık yüzleÅŸmemiz gerek: kaç “beÄŸeni” aldığımıza bakmak sigara içmenin yerine geçti."
Peki bunu nasıl saÄŸlıyorlar? Sosyal medyayı koskocaman bir kumarhaneye çevirerek.
Evet, ÅŸu anda otrumuÅŸ bu yazıyı yazıyorum. Ama aklım Instagram'daki paylaşımımda. Birazdan telefonu açıp ekrana bakacağım ve göreceÄŸim: kaç beÄŸeni aldı? Kimler beÄŸendi? Kimler paylaÅŸtı? Kimler yorum yazdı? Takip ettiÄŸim kiÅŸiler de paylaşım yaptı mı? Twitter'da yeni bir tartışma çıktı mı? Youtube'a yeni bir video yüklendi mi? Whatsapp'ta kimlerden mesaj geldi? Trendyol'da nelere indirim geldi? Sahibinden'e hangi yeni evler konuldu? Hangi kriptoparalar düÅŸtü hangileri uçtu?
Yani her düÄŸmeye basışım ve telefonu açışım bana dopamin salgılatacak yüzlerce minik ve kontrolümde olmayan unsurdan oluÅŸuyor. Nasıl bağımlı olmayayım?
Bunun kumarhanedeki dopamin kolunu çekip beklemekten farkı ne? Gerçekten Newport'un görüÅŸtüÄŸü insanlar da benzer ÅŸeyi söylüyorlar:
“Her telefona baktığımda makinen kolunu çekip 'Bakalım ne kazandım?' diyorum sanki. "
Her bağımlılık aşırı yaÅŸanmıyor. Bugün ekranlarımıza bağımlıyız.
Bağımlılık, bir insanın, tüm zararlı sonuçlarına raÄŸmen, ödüllendirici etkilerinin cazibesine kapılması sebebiyle belli bir maddeyi tekrar tekrar kullanması veya belli bir davranışı tekrar tekrar sergilemesidir.
Bağımlılıkta iki etkinin önemli olduÄŸunu iddia ediyor Newport:
Aralıklı olumlu pekiÅŸtirme ve toplumsal onay dürtüsü.
-
Aralıklı olumlu pekiÅŸtirme: Ne zaman verileceÄŸi öngörülemeyen ödüller, belirli bir düzen içinde verilen ödüllere göre daha cezbedicidir. Beklenmedik olurlar. Kumarhane makineleri de böyledir. Bize ara ara dopamin verirler.
​
-
Toplumsal onay dürtüsü: Küçük gruplar içinde yaÅŸadığımız çaÄŸlarda geliÅŸen beynimiz sosyal statüyü en önemli ihtiyaçlardan biri olarak görüyor. Kabile onayı her ÅŸeydi.
Sosyal medya platformları da "beğenilerle" bu onayı sunuyor.
Sonuç:
Sosyal medya ÅŸirketleriyle savaÅŸamayız. Arkalarında milyar dolarlık araÅŸtırmalar bulunuyor. Büyük veri sayesinde bizi bizden daha iyi tanıyorlar. Beynimizin içine giriyorlar ve nöropazarlama yöntemleriyle davranışlarımızı deÄŸiÅŸtiriyorlar.
Bunun için bir ÅŸey yapmalıyız: dijital minimalizm.
2. BÖLÜM
- dijital minimalizm -
​
Dijital minimalizm: Çevrimiçi vaktinizi, deÄŸer verdiÄŸiniz ÅŸeylere faydası dokunan, titizlikle belirleyip optimize ettiÄŸiniz az sayıdaki faaliyete odaklı halde geçirmenizi ve geri kalan her ÅŸeye gönül rahatlığıyla sırt çevirmenizi öngören bir teknoloji kullanım felsefesi.
Dijital hayat, büyük ve somut faydalar saÄŸlamak amacıyla kullanılacak araçların titizlikle seçilmesiyle kurulabilir ancak.
​
Minimalistler ufak tefek ÅŸeyleri kaçırmayı dert etmezler. Onları asıl kaygılandıran , hayatı güzelleÅŸtirdiÄŸinden halihazırda emin oldukları büyük ÅŸeylere zarar vermektir.
​
Minimalist felsefe: hayatınızı nasıl yaÅŸamak istediÄŸinize karar verirken gönülden baÄŸlı olduÄŸunuz deÄŸerleri temel alıp diÄŸer her ÅŸeyi buna göre belirlemenizi söyleyen felsefe.
Üç ilke
1. Kalabalık pahalıya patlar.
2. Optimizasyon önemlidir.
3. Amaca yönelik hareket etmek tatmin edicidir.
Thoreau:
“Amaçlı bir hayat sürmek, hayatın yalnızca asli gerçeklerine yönelerek bana sunduklarını öÄŸrenip öÄŸrenmediÄŸimi görmek ve ölüm kapımı çaldığında hayatı kaçırdığıma hayıflanmamak için gittim ormana.”
Thoreau bir yandan da sanayileÅŸmenin insanları makineleÅŸtiren ölümcül etkilerini geri püskürtecek yeni bir iktisat kuramı üzerine çalışıyordu.
Çok, aslında az olabilir.
Bir ÅŸeyin maliyeti, o ÅŸey karşılığında hemen ya da uzun vadede verilmesi gereken ömür miktarıdır.
Twitter’I aktif olarak kullanarak ara sıra edindiÄŸiniz baÄŸlantıların ve bilgilerin saÄŸladığı ufak karları elde edebilmek için zamanınızın ve dikkatinizin ne kadarını feda edebilirsiniz?
Frederic Gros:
“Hesaplamaktan, tartmaktan asla vazgeçmeyin. Tam olarak ne kazanıyorum, ne kaybediyorum?"
​
Teknolojiyi olabilecek en faydalı ÅŸekilde kullanmamız, hangi teknolojilerin kullanılacağına daha en başından nasıl karar verdiÄŸimiz kadar önemli bir husustur.
​
Max Brooks:
“80’li yıllarda aÅŸka dair bildiklerimizi nasıl gözden geçirdiysek, bugün de çevrimiçi bilgiyle iliÅŸkimizi gözden geçirmemiz gerekiyor.”
​
Bir ÅŸeyleri kolayca yapmanın heyecanı kısa sürer ve bir ÅŸey kaçırıyorum hissi de yavaÅŸça sönüp gider, fakat zamanımızı ve dikkatimizi sömüren bir ÅŸeyin kontrolünü ele almanın getirdiÄŸi o anlam yüklü parıltı hep sizinle kalır.
3. BÖLÜM
- dijital temizlik -
​
"Tecrübelerimden yola çıkarak söyleyebilirim ki alışkanlıkları teker teker, tedrici olarak deÄŸiÅŸtirmek iÅŸe yaramıyor. Hızlı bir dönüÅŸüm öneriyorum."
Dijital temizlik süreci:
1. Zorunlu olmayan teknolojileri hayatınızdan çıkaracağınız otuz günlük bir periyot belirleyin
2. Bu otuz günlük mola süresince tatmin edici ve anlamlı bulduÄŸunuz faaliyetleri ve davranışları belirleyip yeniden keÅŸfe çıkın.
3. Molanın sonunda temiz bir sayfa açarak zorunlu olmayan teknolojilerden bazılarını hayatınıza tekrar sokun. Tekrar kullanmaya karar verdiÄŸiniz her teknolojinin hayatınızdaki hangi deÄŸere hizmet ettiÄŸini ve bunu en iyi ÅŸekilde nasıl kullabileceÄŸinizi tespit edin.
Geçici bir detoks, hayatınızı temelli deÄŸiÅŸtirme çabasıyla karşılaÅŸtırıldığında çok daha zayıf bir karar olduÄŸundan, iÅŸler zorlaşınca zihninizin sizi caydırması daha kolay olur.
Kate:
“Hayata geçirmek istediÄŸim bir sürü fikir var. Fakat ne zaman bunlar üzerine çalışmak için kolları sıvasam ekranımda Netflix beliriyor.”
Dijital araçların saÄŸladığı kolay oyalanma yollarının yerini dolduracak yüksek kaliteli alternatifler üretmek, bu araçların hayatınızdaki rolünü azaltma yolunda size büyük fayda saÄŸlar. Aslında takıntılı telefon kullanımını biraz kazırsanız, altından iyi düzenlenmemiÅŸ serbest zamanların yarattığı boÅŸluÄŸun çıktığını görebilirsiniz.
Minimalist teknoloji elemesi:
1. Gönülden deÄŸer verdiÄŸiniz bir ÅŸeye hizmet ediyor mu? “Birtakım faydalar saÄŸlaması yeterli deÄŸil.)
2. Değer verdiğim bu şeyin hizmetindeki teknolojiyi kullanmanın en iyi yolu bu mu? ( En iyi yol bu değilse başka bir yol bulun.)
3. Hayatınızdaki rolü, ne zaman ve nasıl kullanacağınızı belirleyen kullanım ÅŸartlarıyla sınırlı mı?
“Temizlik sürecinin bittiÄŸi gün koÅŸa koÅŸa Facebook’a gittim. Fakat yarım saat kadar amaçsızca internette dolandıktan sonra bir an durup ‘bunu neden yapıyorum ki’ diye düÅŸündüm. ‘Çok sıkıcı bir ÅŸey deÄŸil mi bu?’ Bunun bana hiç mutluluk vermediÄŸini o an fark ettim."
Özet:
Zorunlu olmayan teknolojilere vereceÄŸiniz bir aylık mola dijital hayatınızı sıfırlar. Bu sayede sıfırdan baÅŸlayarak, dijital hayatınızı daha amaçlı ve minimalist bir ÅŸekilde yeniden inÅŸa edebilirsiniz.
Bu süreç sayesinde, farkında olmadan yeni teknolojilerinin boyunduruÄŸuna girmek yerine bunları gönülden baÄŸlı olduÄŸunuz deÄŸerler doÄŸrultusunda kullandığınız bir dijital hayat kurabilirsiniz.
4. BÖLÜM
- kendi başınıza vakit geçirin -
​
“Gönüllü yalnızlığın üç faydası: yeni fikirler, kendini anlamak ve baÅŸkalarına yakın olma.”
Bu bölümdeki ilgi çekici terim: gönüllü yalnızlık. Yazar, gönüllü yalnızlık fikrinin sanki sadece insanlardan fiziksel olarak uzaklaÅŸmak anlamında kullanıldığını söylüyor. Hal böyle olunca bu pek çoÄŸumuzun baÅŸarabileceÄŸi bir ÅŸey deÄŸil. Gönüllü yalnızlık, çevrenizde ne olduÄŸuyla deÄŸil, beynimizde olup bitenle alakalıdır. Tanımı ÅŸöyle yapıyor:
“Gönüllü yalnızlık, baÅŸkalarından gelen bilgilere tepki vermeyi bırakıp, nerede olursanız olun kendi düÅŸünce ve deneyimlerinize odaklanmanızı gerektirir.”
Sonrasında ünlülerden örnekleri topluyor. Bazıları:
“Ä°nsanlığın tüm sorunları, insanın bir odada tek başına oturamamasından kaynaklanıyor.”
- Blaise Pascal
"Sohbet kavrayışı zenginleÅŸtirir ama dehanın okulu yalnızlıktır.”
- Edward Gibbon
Burada birden bire gönüllü yalnızlığın iliÅŸkilerimizi de daha saÄŸlam yapacağından bahsediyor. Michael Harris’in Solitude kitabının yazarından alıntılıyor:
"gönüllü yalnızlığın üç faydası: yeni fikirler, kendini anlamak ve baÅŸkalarına yakın olma."
Wendell Berry’den geliyor:
"Gönüllü yalnızlığa adım attığımızda ıssızlığı da geride bırakırız.”
Burada ÅŸunu demek istiyor yazar, bütün bu kaostan kendimizi arındırabildiÄŸimiz ölçüde, kendimizi tanıyabildiÄŸimiz ve anladığımız ölçüde sevdiklerimizi de tanır ve anlarız. Bunun için molalar zorunludur. Bu yalnızlık molaları sayesinde baÄŸlarımız kuvvetlenir.
-
Yalnızlık YoksunluÄŸu: insanın kendi düÅŸünceleriyle baÅŸ baÅŸa, baÅŸka zihinlerin girdilerinden azade bir halde neredeyse tek bir dakikasının bile olmaması.
Yazar yine Thoreau’dan örnek veriyor; cümleye bayıldım:
“Canımızı diÅŸimize takmış Maine’den Texas’a manyetik telgraf hattı çekmeye çalışıyoruz ama Maine ile Texas’ın konuÅŸacak önemli bir ÅŸeyleri yoktur belki de.”
Artık yalnız kalabilmek neredeyse imkansız. Sürekli herkesle baÄŸlantı halindeyiz. En özel anımızda bile aklımız telefonumuza gidebiliyor. Genellikle kendimize bütün bunların yararlı araçlar olduÄŸunu söylüyoruz ancak asıl sorun artık onlarsız yaÅŸayamayacağımız bir hayatımızın olması.
Sonunda da ÅŸöyle özetliyor:
Biz insanlar, geliÅŸmek için yalnızlığa ihtiyaç duyuyoruz ve son yıllarda farkında olmadan bu kritik davranışa hayatlarımızda sistematik olarak daha az yer veriyoruz.
​
Yapılacaklar:
-
YürüyüÅŸlerde telefonunuzu evde bırakın veya çantanızın derinlerine gömün.
-
Uzun yürüyüÅŸlere çıkın
-
Kendinize mektup yazın (notlar da olur.)
5. BÖLÜM
- beğene basmayın -
​
Bu bölümde dikkatimi en çok çeken bilgi ÅŸu oldu: beynimizin varsayılan modu, yani hiçbir ÅŸey düÅŸünmediÄŸimizde, kendiliÄŸinden sosyal hayatımız üzerine düÅŸünmeye baÅŸlıyor.
“Herhangi bir biliÅŸsel görevle meÅŸgul olmadığımız zamanlarda muhakkak aktive olan bir dizi beyin bölgesi vardı ve aynı bölgeler, dikkatimizi bir ÅŸeye yönelttiÄŸimizde devre dışı kalıyordu.”
"Sosyal dünyaya ilgi duyuyoruz, çünkü boÅŸ zamanımızda varsayılan ağı devreye sokacak ÅŸekilde yapılanmış vaziyetteyiz.”
SosyalleÅŸmenin önemini, sosyal hayatta yaÅŸadığımız bir acının fiziksel bir acı gibi deneyimlediÄŸimizi zaten artık her kitap yazıyor.
Burada sosyal medya devreye giriyor.
-
Sosyal medya paradoksu: sosyal medyayı daha az yalnız hissetmek için kullanıyoruz ama daha çok yalnızlaşıyoruz.
Burada bazı araÅŸtırmalardan söz ediyor. Ve en sonunda sinsilikten bahsediyor ki bence haklı: hem daha çok yalnızlaÅŸtırıyorlar hem de gerçekten sosyalleÅŸebilieceÄŸiniz anları da ele geçiriyorlar.
Uygulama1: BeÄŸen tuÅŸuna basmayın (Huzursuz Beyin içerikleri hariç)
Uygulama2: Mesajlaşmaya kısıtlama getirin.
Uygulama3: Bir sohbet saati belirleyin
6. BÖLÜM
- boş zamanlarınızın hakkını verin -
​
Burada Bennet Prensibi’nden bahsediyor. Kısaca ÅŸöyle, zihninizi sürekli çalıştırın, onlar kol ve bacaklar gibi yorulmazlar. Tek gereksinimleri deÄŸiÅŸim ve tazelenmedir, dinlenmek deÄŸil –tabi uyku hariç
Buna ben de katılıyorum. Yorgun olduÄŸumda boÅŸ durmak bana hiç iyi gelmiyor. Bunun yerine oyun oynamak, kafamı çalıştıracak bir ÅŸeyler yapmak daha çok dinlendiriyor.
“Yorucu bir iÅŸ günün ardından, yapılmış hiçbir planın ve verilmiÅŸ hiçbir sözün olmadığı bir akÅŸam geçirmekten daha büyük bir nimet olamayacağını düÅŸünüyor olabiliriz, fakat birkaç saat boyunca boÅŸ boÅŸ bir ÅŸeyler izleyip telefonumuzu kurcaladıktan sonra nedense daha da yorgun hissederiz kendimizi.”
​
-
BoÅŸ zaman dersi1: Pasif tüketimdense meÅŸakkatli faaliyetleri tercih edin: zanaat gibi.
-
BoÅŸ zaman dersi 2: Maddi dünyada deÄŸerli ÅŸeyler üretebileceÄŸiniz becerileriniz olsun.
-
BoÅŸ zaman dersi 3: Yüz yüze, kanlı canlı, kalıpları belli sosyal etkileÅŸimler gerektiren faaliyetler bulun. (Tuhaf gelecek ama okey oynayabilirsiniz. Mobilden deÄŸil ama.)
-
Uygulama: Her hafta bir ÅŸey tamir edin veya inÅŸa edin.
-
Uygulama: DüÅŸük kaliteli boÅŸ zaman faaliyetlerinizi planlayın
-
Uygulama: Bir topluluÄŸun parçası olun
-
Uygulama: Boş zaman planlarınıza sadık kalın.