Kötü eylemlere bulaşmış sanatçıların muhteşem eserlerini ne yapmalıyız? Kimimiz eserleri sanatçılardan bağımsız düşünüyor, kimimiz arada ekonomik bağ olduğunu, kimimiz ise bu sanatçıları onurlandırmamamız gerektiğini düşünüyor.
Kendime baktığımda eserleri sanatçılardan ayırdığımı görüyorum. Ancak hiçbir sanatçının yaptıklarını, eserlerini beğeniyorum diye savunmaya girişmiyorum. Yine de eserlerine yönelik yok sayma kampanyasını sadece sanatçıya değil, bütün insanlığa yönelik bir cezalandırma olarak görüyorum. İçim rahat değil.
Beni etik ikilemde bırakan sanatçılardan oluşan bir liste yaptım.
1. Yönetmenler
Woody Allen hakkında yıllardır süren, dallanıp budaklanmış üvey kızını taciz suçlamaları var.
Oliver Stone, Alfred Hitchcock, Lars von Trier için de taciz suçlamaları yapıldı. Roman Polanski 13 yaşındaki kıza tecavüz etti. Yılmaz Güney’in de eşi Nebahat Çehre’yi öldüresiye dövdüğü ve üzerine araba sürdüğü söyleniyor.
Bu yönetmenlerin filmlerini izlemeye devam ediyorum.
2. Şarkıcılar
Jimmy Page (Led Zeppelin), Mick Jagger (Rolling Stones), Steven Tyler (Aerosmith), David Bowie, Elvis Presley 13-14 yaşlarındaki hayranlarıyla birlikte oldu. Noir Desir vokalisti Cantat eşini öldürdü. Her ne kadar nedamet getirmiş olsa da John Lennon (Beatles) gençliğinde kadınları dövdüğünü itiraf etti. Michael Jackson ise çocuk tecavüzüyle suçlanıyor. Hepsini dinlyorum.
Ayrıca homofobik söylemlerine rağmen Ahmet Kaya’yı ve ırkçı söylemleri ve tacizci dostlarını korumasına rağmen Morrissey’i de dinlemeye devam ediyorum.
3. Aktörler
Sean Penn, Gary Oldman ve Nicholas Cage eşlerini dövdü. Kevin Spacey hakkında bir erkeği taciz etme davası devam ediyor. Sean Connery, kadınların dövülmesi gerektiğini savunuyordu. Ülkemizde de Kadir İnanır kadını ara sıra "okşamanın" gerekliliğini savunmuştu.
Türkiye’de son dönemde Ozan Güven ve Ahmet Kural var ancak ikisi de filmlerini / dizilerini çok izlediğim insanlar değildi. Yukarıdaki isimleri ve Kadir İnanır ve Türkan Şoray filmlerini izlemeye devam ediyorum.
4. Yazarlar
Tolstoy yaptığı birçok berbat şeyin yanında eşine tecavüz etmişti. William Golding de bir ergeni tecavüze kalkışmıştı. William S. Burroughs eşini öldürmüştü, Charles Dickens eşine ve çocuğuna berbat davranmıştı, Lovecraft ırkçıydı. Hemingway, Salinger ve George Orwell de tanısanız sevmeyeceğiniz kişilerdi.
Bu yazarların kitaplarını okumaya devam ediyorum.
Bugünkü gözlerle kadın düşmanı sayılabilecek Nietzsche, Schopenhauer, Hegel, Aristo gibi filozofları da okumaya devam ediyorum. Nazi sempatizanı Heidegger'i de.
5. Şairler
Hizmetçisine tecavüz etmiş Neruda hakkında daha önce yazmıştım.
Cemal Süreya’nın biyografisinde, iki olayda eşlerine şiddet uyguladığını görüyoruz. Ece Ayhan silah zoruyla tecavüzden hüküm giyiyor. En sevdiğim şairlerden olan Rimbaud'nun da en son silah ticareti yaptığı anlatılır. (Köle ticareti olayı ise tartışmalıdır.)
Bu şairlerin şiirlerini okumaya devam ediyorum.
Kendime baktığımda gördüklerim bunlar.
Ahlaki konumumu yüzde yüz savunmuyorum, zira karşıt görüşlerde haklı bulduğum noktalar var. İncelenebilecek bir vaka olarak kendimi ortaya koyuyorum. İncelediğimde ise benim için en önemli üç maddenin bunlar olduğunu bulguluyorum:
1. Sanatçının kötü eyleminden ne zaman haberdar oldum? (eserini deneyimlemeden önce / sonra)
2. Sanatçının benimle mesafesi (Aynı dönemde miyiz, aynı ülkede miyiz, ona para veya şöhret kazandırıyor muyum?)
3. Eseri benim için ne kadar eşsiz? (Kaan Tangöze'den kolayca vazgeçebilirim ama L. Cohen epey kötülük yapmalı.)
Bugün yaşanana, dün yaşanandan daha güçlü tepki gösteriyorum. Dibimde olana uzakta olandan daha güçlü tepki gösteriyorum. Henüz deneyimlememiş olduğuma, etkilenmiş olduğumdan daha güçlü tepki gösteriyorum. Düşük fayda sağladığıma yüksek fayda sağladığımdan daha güçlü tepki gösteriyorum.
Bunlar da bana Peter Singer'ın "Ahlak Çemberi" teorisini hatırlatıyor.
Ama bu, başka bir yazının konusu olsun.
Comments